(Beyruni) Biruni Kimdir?

Bilim dünyasına adını altın harflerle yazdıran isim Beyruni kimdir? Beyruni ya da diğer bilinen adı ile Biruni kimdir sorusunu yanıtlamak gerekirse tam adıyla ismi Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Biruni’dir. Bilim dünyasına ışık tutan buluşlarıyla ün kazanmış olan isim, günümüz bilim çalışmalarının da temelini atmıştır. Daha çok astronomi ve tarih alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Biruni, matematik ve coğrafya alanındaki çalışmalarıyla önemli eserler yazmıştır.

Biruni Hayatı Kısaca

Henüz 17 yaşında iken ilk kitabını yazmayı başaran Biruni, Harezm’de 973 yılında dünyaya gelmiştir. Babasını erken yaşta kaybetmesinden dolayı Harzemşahlar Biruni’ye sahip çıkmışlardır. Böylece Biruni sarayda yetişerek birçok bilgi ve donanımını ele etme imkanı bulmuştur.

İçinde bulunulan duruma rağmen hiçbir zaman çalışma ve öğrenme azmini kaybetmeyen Biruni kimdir? Biruni araştırmaya ve bilime olan ilgisiyle birçok kişinin dikkatini çekmeye başarmıştır. Sarayda önemli hocalardan astronomi ve matematik dersleri almaya başlamıştır. İlk eğitimlerini İbni Irak ve Abdussamed bin Hakim’den almıştır. Bu kişiler o dönemin en tanınmış ve bilgili kişileridirler.

Harzemşahlar tarafından sahip çıkılan Biruni, Me’munilerin Harzemşahları ele geçirmesinin ardından, Ziyariler tarafından himaye altına alınmıştır. Buradaki çalışmalarını bir süre daha devam ettirdikten sonra doğmuş olduğu yere giderek oralarda, sarayda aldığı eğitimler neticesinde gök bilimi ile ilgilenmeye başlamıştır.

Ziyariler tarafından koruma altına alındığı dönemde El Asar’ul Bakiye adlı ilk kitabını yazmıştır. Gök bilimi ile ilgili çalışmalarla her alanda dikkat çeken Biruni, Gaznelilerin himayesi altında girdikten sonra Gazneli Mahmut ile birlikte Hindistan Seferine katılmıştır.

Gazneye dönüş yaptıktan sonra çalışmalarına ve araştırmalarına ara vermeden devam eden Biruni, birçok bilim insanına ışık tutacak olanlara öncü olacak araştırmalar yapmıştır.

Biruni Kişiliği

Biruni kimdir hakkında yaptığımız araştırmalarda çok yönlü bir kişiliğe sahip olmakla birlikte, hemen her alanda bilgi ve görüş sahibi olduğunu görebiliriz. Yardımsever kişiliği ile de bilinmekte olup, insanlığa faydalı olacak buluşlar üzerine çalışmalarını devam ettirmiştir. Astronomi alanında yapmış olduğu çalışmaları Gazneli Mahmut’ut oğlu Sultan Mesut’a sunan Biruni’ye, bunun karşılığında bir filin taşıyabileceği ağırlıkta gümüş hediye edilmiştir.

Biruni bu hediyenin kendisini şımartacağı düşüncesiyle hediyeyi kabul etmemiştir. Bu konuda’ Bu armağan beni baştan çıkarır, bilimden uzaklaştırır’ sözüyle bilime verdiği değeri ortaya koymuştur.

Beyruni Çalışmaları

Dünya’da bilim dünyasına ışık tutan sayılı isimlerden biri olan Biruni’nin toplamda 180 den fazla eseri bulunmaktadır. Birçok alana yönelerek çalışmalar yapan Biruni bu çalışmalarının 20 tanesi matematik üzerine iken, 70 tanesi ise astronomi üzerine olan çalışmalar olmuştur.

Biruni Matematiğe Katkıları

Özellikle matematik alanında yaptığı çalışmalardan dolayı yaşadığı dönemin matematik dahisi olarak bilinen Biruni, trigonomi alanındaki çalışmaları ile günümüz matematiğine ışık tutacak çalışmaların temelini oluşturmuştur. Trigonometrik kavramlardan olan sinüs, kosinüs gibi bazı fonksiyonlara sekant, kosekant, kotanjant gibi bazı fonksiyonları eklemiştir.

Matematik alanında gösterdiği çalışmaların yanı sıra geometri üzerine de çalışmalar gerçekleştirmiştir. Trigonometri aracılığıyla meridyen yayını ölçerek bu alandan da başarılı işler yaptığını ortaya koymuştur. Biruni yarıçapın birim olarak kabul edilmesi fikrini ortaya koyan ilk isim olmuştur.

Biruni Kimdir Neyi Bulmuştur?

Biruni’nin başarı gösterdiği alanlardan en önemlilerinden biri de astronomi alanında yapmış olduğu çalışmalar ve bıraktığı eserlerdir. Biruni ilk kez dünyanın kendi etrafında döndüğü görüşünü ortaya koyarak savunan kişi olmuştur. Bu görüşüyle birlikte astronomi biliminin temelinin atılmasını sağlamıştır.

Yapılan araştırmalarda en çok merak edilen hususun Buruni kimdir neyi bulmuştur sorusunun yanıtı olmaktadır. Biruni astronomi alanında bazı ölçüm aletleri geliştirmiştir. Aradan geçen uzun zaman neticesinde bu ölçüm aletleri günümüze kadar ulaşamamıştır. Biruni’nin eserlerinin yalnızca 20 tanesi günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır.

Türk takviminin dünya’ya tanıtılmasında öncülük etmiştir. Bu alanda dünya haritasını çizerek dünyanın çapını ölçmüş ve günümüz değerlerine yakın değerler elde etmeyi başarmıştır. Güneşin hareketlerini takip ederek bu doğrultuda mevsimlerin hangisi olduğunu bilmiştir.

Biruni’nin en başarılı olduğu alanlardan biri de tıp alanıdır. Bu konuda birçok çalışmayı bir arada yürüterek Eczacılığın babası ünvanını almıştır. Bitki türleri ve bunların neler olduğu, hangi hastalıklara çare olarak nerelerde kullanıldığı gibi alanlarda uzmandır. Yaşadığı dönem içerisinde birçok hastaya yardımcı olmuş onların iyileşmelerini sağlamıştır.

Topladığı çeşitli bitkilerle karışımlar hazırlayarak birçok derde deva ilaçlar üretmiştir. Bilimin kitaplardan öğrenilmesinden değil, doğadan ve yaşanılarak öğrenilmesinden yanaydı. Araştırmayı sevmekle birlikte, çoğu başarısını gözlem yaparak elde etmiştir.

Hastalıkların tedavi edilmesinde uzman olan Biruni, aynı dönemde rahatsızlanan Sultan Mesut’un gözünü tedavi ederek sağlığına kavuşturmuştur.

Biruni’nin Diğer Alanlardaki Çalışmaları

Çok yönlü bir araştırmacı ruha sahip olan Biruni, hemen her alanda kendisinden iz bırakacak başarılar elde etmeyi başarmıştır.

• Newton’un bulmuş olduğu yer çekimi kanununun ilk çalışmalarını Newton’dan 700 yıl önce ortaya koyarak bundan bahsetmiştir.
• Dünya’da  ilk sezeryan doğumu başlatarak ne şekilde yapılacağını göstermiş, günümüzdeki sezeryan yöntemi ile doğumun yapılmasının temellerini atmıştır.
• Beyruni ırk ayrımı yapmayan bir kişiliğe sahip olmakla birlikte, dini konularda oldukça hassas davranmıştır. Bu hassasiyetini eserlerinde de ortaya koymuştur.
• Biruni’nin botaniğe olan ilgisi ile birlikte bitkilerin ve hayvanların üreme konularıyla da yakından ilgilenmiş bu konuda detaylı araştırmalar yapmıştır.
• Biruni’nin eserlerinde kullandığı dil, oldukça ağır bir dil olmuştur. Çevirisinde zorluklar yaşanması neticesinde eserleri ölümünden uzun zaman sonra çevrilmiştir.
• Yazmış olduğu eserlerle kendinden sonra gelen birçok bilim adamına önemli kaynaklık etmektedir.
• Pek çok alanda yapmış olduğu bilimler çalışmalar ve araştırmalar nedeniyle, The UNESCO Courier dergisinde ,2Orta Asya’da yaşamış evrensel deha’ olarak tanıtılmıştır. Bu onun bütün dünyada tanınmasının en açık ifadelerinden biri olmaktadır.
• Gün, gece, aylar ve mevsimlerin oluşumu gibi doğa ve gök olaylarıyla yakından ilgilenmiştir.

Biruni Eserleri

180 den fazla önemli eseri yazmış olan Biruni, yazmış olduğu eserler yapmış olduğu çalışmalarla hala üzerinde durulan birçok çalışmanın temelini atan önemli isimlerden olmuştur. Bu eserlerden yirmi yedi tanesi günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır.

Çalışmalarına 17 yaşında başlayarak ilk eserini de o dönemde yazmıştır. El Asar’ul Bakiye adlı kitabı yine ilk yazdığı kitap olarak bilinmektedir.

• El-Asar’il-Bakiye-an’il-Kuruni’i-Hali-ye adlı eserinde birçok farklı kültür ve medeniyetinin karşılaştırmalarını yaparak, Asyalı milletlere dair bilgiye eserinde yer vermiştir. Asyalılar hakkında onların matematik, astronomi, takvim, gibi birçok alanda yaptıklarını ve yaşayış biçimlerini eserlerinde detaylıca anlatmıştır. Eseri yazmış olduğu ilk büyük eser olup 1000 yılında yazımı tamamlanmıştır.
• el-Kanunü’l-Mesudi, Biruni’nin astronomiyle ilgili yazmış olduğu en önemli eserlerinden biri olmakla birlikte, günümüz astronomi biliminin en temel kaynağı olma özelliğine sahiptir. Ayrıca matematik, coğrafya, peygamberler tarihi gibi birçok konuda yeniliği ve keşifleri barından önemli ansiklopedik kitaplarından biridir. Kitap on bir ana bölüm ve 142 alt bölümden oluşmaktadır.
• İstihrac el-Evtar fi Daire adlı eserinde Biruni, 50’den fazla maden, metal, porselen gibi maddeler hakkında detaylı araştırma ve bilgilere yer vermiştir. Maddeyi en ince ayrıntısına kadar incelemiştir.
• Kitabü’s-Saydele, bu önemli eser Biruni tarafından eczacılık ve tıp alanı üzerine yazılmış önemli araştırmaları içermektedir.
• Kitab’üt-Tahkik Ma li’l-Hind adlı eserinde Biruni, Hintliler ve onların kültürleri, dinleri, yaşayış biçimleri gibi pek çok alanda yaptıkları şeyler anlatmıştır.
• Tahdid’ü Nihayeti’l-Emakin li Tas-hih-i Mesafet’il-Mesakin, bu eserde coğrafya alanında enlem ve boylarımlar hakkında temel nitelikte görüşler ortaya koymuş, matematiksel coğrafyayı ele alarak bu konu üzerindeki çalışmalarını yansıtmıştır.
• Kitabü’s-Saydele fi Tıp, Biruni’nin yazdığı ilk eczacılık kitabıdır. Tıp alanında ilaçlar ve bitkiler bunların tıpta kullanımını, bilimsel çalışmalara dayalı olarak eserinde yer vermiştir.
• Kitabü’t-Tefhim fi Evaili Sıbaati’t-Tencim, Biruni’nin astroloji alanındaki çalışmaları ve matematik ve trigonometri konularını içeren bir eserdir. Astronomi alanında yaptığı detaylı araştırmalara eserinde yer vermiştir.
• Kitabü’l-Cemahir fi Ma’rifet-i Ceva-hir, bu eserde Biruni’nin çeşitli alanlarda yapmış olduğu siyaset, kültür, ekonomi gibi konular bu eser içerisinde detaylıca anlatılmıştır.

Bu eserler Biruni’nin en bilindik eserleri arasında yer almaktadır. Yaptığı araştırmalar neticesinde yazdığı eserler, günümüz bilimine ışık tutmaktadır.